ช่วงนี้เข้าหน้าฝน ฝนตกเกือบทุกวัน เปียกปอนกันถ้วนหน้า ตามบริเวณรอบๆบ้านเรือนก็จะมีน้ำขังและอาจเป็นแหล่งเพาะพันธุ์ลูกน้ำยุงลายได้ วิธีหนึ่งที่ได้ผลดีในการกำจัดลูกน้ำยุงลายคือการใช้ทรายในการกำจัดลูกน้ำยุงลายซึ่งเป็นหนึ่งวิธีที่นิยมทำกัน แต่เนื่องจากมีประชาชนหลายท่านเกิดมีข้อสงสัยสอบถามกันเข้ามามากมาย ทางรพ.จึงได้รวบรวมคำถาม คำตอบต่างๆเกี่ยวกับเรื่องการใช้ทรายกำจัดลูกน้ำยุงลาย เพื่อให้ประชาชนทั่วไปเข้าใจง่ายและนำไปใช้ได้ถูกต้องกันครับ
.
ก่อนอื่นขออธิบายว่า จริงๆแล้ว “ทรายอะเบท” (Abate) เป็นชื่อทางการค้าของผลิตภัณฑ์ทรายกำจัดลูกน้ำยี่ห้อหนึ่ง หมายถึงทรายที่ถูกเคลือบด้วยสารเคมีพวกอะเบท (เป็นสารประกอบที่มีฟอสฟอรัสเป็นองค์ประกอบ) ซึ่งทางกระทรวงสาธารณสุขได้นำมาใช้ในการกำจัดลูกน้ำของยุงลายตามบ้านเรือนจึงทำให้ประชาชนทั่วไปรู้จักกันในชื่อนี้ ทั้งนี้ในปัจจุบันก็มีการเรียกชือต่างๆกันออกไป เช่น “ทรายกำจัดลูกน้ำยุงลาย” “ทรายเทมีฟอส” เป็นต้น แต่ในบทความนี้ผมจะเรียกตามชื่อทรายอะเบทเพื่อให้เข้าใจง่ายนะครับ
.
ถาม – พูดถึงสรรพคุณ
ตอบ – ใช้เพื่อกำจัดลูกน้ำยุงลาย ซึ่งจะเป็นอีกทางที่จะป้องกันมิให้เกิดการระบาดของโรคไข้เลือดออกซึ่งมียุงลายเป็นพาหะ ทั้งนี้จะป้องกันไม่ให้เกิดลูกน้ำได้นานประมาณ 3 เดือน (ต่อการใช้ 1 ครั้ง)
.
ถาม – แนะนำการใช้ทรายอะเบท
ตอบ – การใช้ อันที่จริงแนะนำให้ใช้ตามฉลากแต่ละผลิตภัณฑ์ เนื่องจากความเข้มข้นไม่เท่ากัน ยกตัวอย่าง ทราย 1 กรัม ใส่ในน้ำ 1 ลิตร หรือ 10 กรัม ในน้ำ 100 ลิตร ซึ่งของทางสำนักอนามัยกรุงเทพฯ(ตามภาพ)จะมีช้อนตวงเล็กๆขนาด 1 กรัม มาในซองด้วย ที่สำคัญผลิตภัณฑ์นั้นจะต้องได้รับการขึ้นทะเบียนจาก อย.โดยสังเกตจากการแสดงเลขทะเบียนวัตถุอันตรายทางสาธารณสุข (วอส.) ในกรอบเครื่องหมาย อย. บนฉลากด้วยนะครับ
.
ถาม – แต่ละยี่ห้อ แต่ละชนิดมีความแตกต่างกันยังไง?
ตอบ – จะมีความแตกต่างกันในเรื่องของปริมาณความเข้มข้น เช่น 1%, 2% ซึ่งเมื่อนำไปใช้ก็ใช้โดยอัตราส่วนที่แตกต่างกัน เช่น ทรายกำจัดลูกน้ำยุงสูตรที่มี ทีมีฟอส(temephos) 1% โดยน้ำหนักจะต้องนำไปใส่ในน้ำที่อัตราส่วนทรายอะเบท 1 กรัมต่อน้ำ 10 ลิตร หรือถ้าใช้สูตรที่มี ทีมีฟอส 2% โดยน้ำหนักให้ใช้ในอัตราส่วน 0.5 กรัมต่อน้ำ 10 ลิตร เป็นต้น ง่ายๆอาจจะใช้ตามฉลากของแต่ละยี่ห้อก็ได้ครับ
.
ถาม – ใส่น้ำดื่มได้ไหม? นำไปชงดื่มได้ไหม? ถ้าเกิดดื่มไปแล้วจะอันตรายไหม?
ตอบ – มีประชาชนบางท่านถามแบบนี้จริงๆนะครับ ว่าเอาไปชงน้ำกินเพื่อป้องกันยุงใช่ไหม? คำตอบคือ อย่าทำเลยนะครับ (ถึงจะเห็นว่ามี อย.ก็ใช่ว่าจะทานได้นะครับ) เพื่อความปลอดภัยควรหลีกเลี่ยงการดื่ม แต่ถ้าพลาดไปใส่โอ่งน้ำดื่ม(ปริมาณไม่มาก)แล้วเผลอไปดื่มก็ไม่เป็นอันตราย หากกลืนกินสารที่ความเข้มข้นสูง ให้ทำให้อาเจียน บ้วนปากล้างปากด้วยน้ำสะอาด แล้วรีบนำส่งแพทย์ทันที สรุปอย่าเอาไปชงกินเลยนะครับ
.
ถาม -ถ้าใส่น้ำแล้วนำมาอาบ มาล้างหน้าจะมีผลต่อผิวหนังไหม?
ตอบ – หากถูกผิวหนังในลักษณะเจือจางก็อาจจะไม่มีผลอะไรครับ แต่เพื่อความมั่นใจหากถูกผิวหนังหรือสัมผัสโดยตรง ให้ล้างออกด้วยสบู่ ถ้าเปื้อนเสื้อผ้าให้รีบถอดออกแล้วเปลี่ยนใหม่ทันที หรือหากเข้าตาให้ล้างออกด้วยน้ำสะอาดจนอาการระคายเคืองทุเลาลง
.
ถาม -อ่างเลี้ยงปลาใส่ได้ไหม?
ตอบ – เอาจริงดิ! อย่าเลยดีกว่าครับเนื่องจากส่วนใหญ่ปลาที่เลี้ยงก็จะกินลูกน้ำเป็นอาหารอยู่แล้ว
.
ถาม – ถ้าสัตว์เลี้ยงมาทานน้ำที่ใส่ทรายอะเบทจะเป็นไรไหม?
ตอบ – ทรายอะเบทมีความเป็นพิษต่ำต่อคนและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหากสัตว์ได้รับประทาน(ในกรณีที่เจือจากในน้ำแล้วนะครับ) แต่ทั้งนี้ควรจัดน้ำสะอาดไว้ให้น้องหมา น้องแมวจะดีกว่านะครับ
.
ถาม – หมดอายุใช้ได้ไหม?
ตอบ – หมดอายุไม่ควรนำไปใช้ครับ เพราะการที่สารหมดอายุแสดงว่าปริมาณสารออกฤทธิ์ไม่ได้ผล 100% ดังนั้นเมื่อนำมาใช้ฆ่าลูกน้ำ จะไม่สามารถทำให้ลูกน้ำตายได้ 100% ยุงที่รอดก็จะกลายยุงที่ดื้อต่อสารเทมีฟอส(temephos) ดังนั้นจึงไม่ควรนำไปใช้งาน
.
ถาม – มีแจกที่ไหน หาซื้อได้ที่ไหนบ้าง?
ตอบ –ในช่องทางออนไลน์จะมีขายอยู่บ้าง แต่อาจจะเป็นแพคหรือยกโหล อีกช่องทางง่ายๆ สามารถขอรับได้ที่สำนักงานเขต และสำนักงานอนามัยใกล้บ้าน ส่วนต่างจังหวัดจะมีเจ้าหน้าที่สาธารณสุขออกแจกจ่ายตามบ้านเรือนประชาชนทั่วไป ถ้าหากบ้านไหนยังไม่ได้รับ สามารถติดต่อได้ที่ สาธารณสุขจังหวัด หรือที่โรงพยาบาลของรัฐฯ ได้เช่นกัน
.
ยังไงก็ตามหมั่นตรวจดูแหล่งน้ำขังรอบๆบริเวณบ้าน คว่ำภาชนะที่มีน้ำขัง ถ้วย ชาม กะลา กาละมัง คว่ำให้หมด ปิดภาชนะที่ใช้กักเก็บน้ำให้มิดชิด ที่สำคัญต้องป้องกันตนเองไม่ให้ถูกยุงกัด โดยอาจจะทาผลิตภัณฑ์ป้องกันยุง อยู่ในมุ้ง หรือสวมเสื้อแขนยาว กางเกงขายาว เป็นต้น ด้วยความห่วงใยจากโรงพยาบาลเวชศาสตร์เขตร้อน มหาวิทยาลัยมหิดล
.
หมายเหตุ : ทรายอะเบทมีฤทธิ์ฆ่าลูกน้ำตัวเต็มวัยของยุงไม่ได้ ดังนั้นขณะที่มีการระบาดของโรคไข้เลือดออกการใช้ทรายอะเบทจะแก้ปัญหาไม่ทันต่อเหตุการณ์ จะต้องฉีดพ่นสารเคมีอื่นจึงจะทำลายยุงที่มีไวรัสแทนนะครับ

ขอบคุณที่มาจาก : อ.ดร.รวีวรรณ ศรีสวัสดิ์ อาจารย์ประจำภาควิชากีฏวิทยาการแพทย์ คณะเวชศาสตร์เขตร้อน มหาวิทยาลัยมหิดล

สสส. https://bit.ly/2NtIQv8
ศูนย์ข้อมูลวัตถุอันตราย : https://bit.ly/2L6tCta
Bloggonsite : https://bit.ly/2Zs7YZp
Kapook : https://bit.ly/2HAmWCw

ตัวอย่างทรายกำจัดลูกน้ำยุงลาย ที่สำนักอนามัย กทม. แจกประชาชน

ลูกน้ำยุงลาย

15 มิถุนายน ของทุกปี เป็นวันไข้เลือดออกอาเซียน

เรื่องน่ารู้อื่นๆ

สารบัญความรู้ทั้งหมด